Hazırlayan ve Çeviren: Tan Tolga Demirci
1500: Hieronymus Bosch, sürrealist imgeleri çağrıştıran ve Max Ernst’in resimlerindeki kuş kafalı figürleri anımsatan 'The Garden of Earthly' isimli triptik çalışmasını gerçekleştirdi.
1563: Giuseppe Arcimboldo, meyveler, çiçekler, sebzeler ve hayvan parçalarının bir araya gelmesiyle oluşan ilk portrelerini (Têtes composées) resimledi.
1742: André Breton’un baştan aşağı sürrealist olarak değerlendirdiği Edward Young’un 'Night Thoughts' isimli yapıtı yayınlandı.
1764: ‘Olağanüstü’nün esas alındığı, gotik romanın ilk örneği olan ve aynı zamanda sürrealist otomatik yazma yöntemine benzer bir tekniğin uygulandığı Horace Walpole’un 'The Castle of Otranto' isimli eseri basıldı. Bu yapıt, aynı zamanda Julien Gracq’ın 'Au château d’Argol' romanı için önemli esin kaynaklarından biri oldu.
1781: Johann Füsli, ‘bir kadın kabusunun düşsel öğeleri’ olarak tanımladığı 'Nightmare' isimli tablosunu tamamladı. Tablo, içerdiği aleni cinselliği yorumlamaları adına modernist eleştirmenleri bilinçdışının Freudian kuramlarına göre düşünmeye itti.
1784: Marquis de Sade, Luis Bunuel ve diğer sürrealistler için esin kaynağı olan 'Les 120 Journées de Sodome’u yazmaya başladı. Onun sadık editörü ve yorumcusu olan Maurice Heine de sürrealist grubun bir üyesiydi.
1789: William Blake, 'Songs of Innocence’ı yayınladı. Yapıtın içerdiği mistisizm, Philippe Soupault’nun Blake’i ‘doğaüstünde yaşayan’ olarak addetmesi için önemli bir neden oldu.
1796: M.G.Lewis, gotik romanın ilk örneklerinden olan 'The Monk’u yayınladı.
1846: Edward Lear, Soupault’nun kısa şiirleri için önemli bir esin kaynağı olan 'A Book of Nonsense’i yayınladı.
1855: Gérard de Nerval, Breton ve arkadaşlarını büyüleyen; rüyanın, deliliğin ve yeraltına (bilinçaltına) inişin romanı olan 'Aurélia’yı tamamladı.
1869: Lautréamont’nun 'Les Chants de Maldoror'u, aynı zamanda onun gerçek adı olan 'Isidore Ducasse, Poésies (1870)' altında basıldı. Mizah, mutlak isyankar tutum, kişisel geçmişin sersemleten nefes kesen imgeleri, kitabın yazarını sürrealizmin kült figürlerinden biri haline getirdi.
1873: Arthur Rimbaud, 'Une Saison en Enfer’i yayınladı. Kitabın içerdiği ‘Alchimie du verbe’, sürrealistlerin simyaya karşı olan ilgisini kışkırtmakla kalmadı, aynı zamanda Breton’u, 'Les Pas perdus' kitabında bulunan 'Les mots sans rides' isimli inceleme yazısında belirttiği ve yine kendisine ait bir kavram olan ‘sözcüksel kimya’ üzerine çalışmaya itti.
1896: Alfred Jarry, kitaba adını verdiği kahramanın ‘yeninin şok etkisi’ olarak vücut bulduğu 'Ubu Roi’yı yayınladı.
1911: Giorgio de Chirico, 'The Return of the Poet' isimli resmini tamamladı. Torino şehrindeki meydanların tuhaf bir gerçekdışılığa gömüldüğü resim, Chirico’nun ‘metafizik’ olarak tanımladığı, nesnelerin gerçek muhteviyatlarından ayrılarak tuhaf kombinasyonlar oluşturduğu bir atmosfere sahipti.
1913: Guillaume Apollinaire’in 'Alcools' isimli kitabı yayınlandı. Kitabın açılış şiiri olan ‘Zone’, sadece modern yaşama kısa bir bakış değil, aynı zamanda Louis Aragon’un 'Le Paysan de Paris' yapıtında ayrıntılarıyla açıkladığı modern mitolojinin izlerini de taşıyordu.
1916: Zürih’de dadanın doğuşu. Dadaizmin dünya savaşına karşı nihilistik tavrı, ilk kuşak sürrealistler için önemli bir eğitim alanı ve ateşleyici bir örnek oldu. Sonrasında sürrealistler, geleneksel değerlere karşı bu yıkımı yoğun bir yaratıcılıkla işlevsel hale getirdiler.
1917: Apollinaire, ‘surréaliste’ sözcüğünü 'Les Mamelles de Tirésias' adlı oyunu tanımlamak ve ‘Onirocritique’ isimli düzyasızına referans olması anlamında ilk kez kullandı.
1918: Apollinaire, bir dizi sözcüğün sayfa üzerinde bir resme dönüştüğü Calligrammes’larını oluşturdu. Sonrasında sürrealistler, nesneyi ya da imgeyi sorgulama sürecinde bu fikri geliştirerek ‘nesne-şiir’leri ortaya çıkardılar.
1919: Versailles Anlaşması’nın yeni bir başlangıcın sinyalini verdiği 1919 yılında Aragon, Breton ve Philippe Soupault 'Littérature' dergisini çıkardı. Ardından Breton, ön sürrealist şiirin önemli bir örneği olan 'Mont de piété' adlı ilk kitabını yayınladı. Yılın sonbaharında ise 'Les Champs magnétiques' adlı yapıtında Soupault ile birlikte uygulamaya koyduğu otomatik yazıyı keşfetti.
1920: Man Ray, dikiş makinesinin bir kumaş ve iple sarmalandığı ‘The Enigma of Isidore Ducasse’ isimli yapıtını tamamladı.
1922: Max Ernst, başsız bir terzi mankeninin el işaretiyle dikkati çekilen kocaman bir hayvani figürün içinde olduğu 'The Elephant Celebes' isimli resmini tamamladı.
1922: Littérature dergisinin yeni serisi, daha az eklektik, önceki sayılarından daha diri bir biçimde, Paris dadaizminin ve olgunlaşmamış sürrealist grubun sesi olarak yayınlandı.
1923: Breton, yeni sürrealist şiirlerinin, düş metinlerinin ve kaligram ile nesne-şiir arasında kalmış sözcük ve imgelere dair keşiflerinin içinde olduğu 'Clair de terre' isimli yapıtını yayınladı.
