35 Madde ile Türkiye Suriye İlişkileri

1. Türkiye; 910 kilometrekare ile en uzun kara sınırını Suriye ile paylaşır. İki ülke arasındaki sınırın her iki tarafında birbirleriyle akraba olan birçok aile yaşar. Buna rağmen iki ülke arasındaki ilişkiler her zaman “iyi” olmamış ve ikili ilişkilerde hep inişli çıkışlı bir süreçte devam etmiştir.

2. İki ülke ilişkilerinde bu güne kadar belirleyici olarak üç başlık öne çıkar. Bunlar: Hatay, Su, PKK’ya destek meseleleri.

3. 20 Ekim 1998’de Adana Protokolü’nün imzalanmasından sonra Türkiye-Suriye ilişkileri karşılıklı saygı ve iyi komşuluk ilkeleri temelinde hızlı bir gelişme sürecine girdi.

4. 2000 yılı iki ülke ilişkilerinde önemli bir dönüm noktasıydı. Türkiye Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad’ın cenaze törenine katıldı. Sonrasında da Suriye Başkan yardımcısı Abdülhalim Haddam Ankara’yı ziyaret etti.

5. Suriye’de Temmuz 2000’de başlayan Beşşar Esad dönemi ve Türkiye’de 2002 yılında başlayan AKP dönemi ile birlikte karşılıklı üst düzey ziyaretler hız kazandı.

6. Komşularla sıfır sorun politikasını Ortadoğu’ya yönelik politikasının temel yaklaşımı olarak benimseyen AKP, bu çerçevede Suriye ile ilişkilere özel önem verdi.

7. Beşşar Esad’ın 2004 yılında Türkiye’yi ziyaret etmesi ile ikili ilişkiler en üst seviyeye çıktı. Bu ziyaret Suriye’nin bağımsızlığından sonra tarihte ilkti.

8. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan da Aralık 2004’de Suriye’ye resmi ziyarette bulundu.

9. Bu dönemde sıklaşan karşılıklı üst düzey ziyaretler ve gelişen siyasi ilişkilerin yanı sıra ticaret, kültür, turizm, güvenlik, gümrük, ulaştırma,tarım gibi birçok alanda ortak projeler geliştirildi.

10. Nitekim 3 Nisan 2007’de Halep Stadı’nın açılışında “Al İttihad-Fenerbahçe” karşı karşıya gelmiş ve tam da bahar mevsimine denk gelen bu müsabaka 2-2 sona ermiştir.

11. Erdoğan ve Esad’la birlikte üst seviyede izlenen bu müsabaka sonucu itibariyle “Maç Bahane-Dostluk Şahane” şeklinde yorumlandı.

12. Esad ve Erdoğan arasında devlet düzeyindeki ilişkilerin yanı sıra kişisel bir dostluk ilişkisi de gelmiş ve iki lider ve ailesi 2008 yılında Bodrum’da birlikte tatil bile yapmışlardır.

13. Beşar Esad’ın ABD ve bölgesel müttefikleri Mısır, Suudi Arabistan, Ürdün ile olan soğuk ilişkileri İsrail’in Suriye’nin güvenliğine oluşturduğu tehditle birleşince, Türkiye’nin bölgesel ortaklığı daha da önem kazandı.

14. İki ülke ilişkilerinin zirvede olduğu ve karşılıklı vizelerin kaldırıldığı bir dönem de , 2010 yılının sonlarında Arap coğrafyasını saran bir isyan dalgasının başlamısıyla Suriye ile ilişkiler sıcak havadan uzaklaşmaya başladı.

15. Ramazan ayı boyunca devam eden şiddet dolayısıyla, Başbakan Erdoğan'ın ‘‘Suriye konusunu bir dış mesele olarak, bir dış sorun olarak görmüyoruz. Suriye meselesi bizim bir iç meselemizdir” ve ‘‘Suriye konusunda sabrın son anlarına geldik’’ demesi, Şam yönetimi tarafından tepkiyle karşılandı.

16. İsyanın başladığı ilk günlerde Davutoğlu, Suriye’ye giderek Şam yönetimine “Olağanüstü halin kaldırılması, Kürtlere kimlik verilmesi ve ordunun şehirlere sokulmaması” gibi tavsiyelerde bulundu.

17. Esad’ın danışmanı Büseyna Şaban'da Suriye’nin iç işlerine karışılmaması gerektiğini bildirdi.

18. Davutoğlu, "Artık Suriye ile konuşulacak bir şey kalmamıştır" açıklamasını yaptı ve Kasım ayında Şam yönetimine karşı, mali varlıklarının durdurulması, Suriye devlet bankaları ile ilişkilerin kesilmesini, ticari ve ekonomik ilişkilerin dondurulmasını ve Suriye ordusuna silah ve askeri malzeme tedarikinin durdurulmasını da kapsayan yaptırımlar uygulayacağını açıkladı.

19. Başbakan Erdoğan'da, 14 Eylül’de Mısır ziyareti sırasında Esad’ın Türkiye’nin bütün iyi niyetli çabalarına rağmen reformları gerçekleştirmediğini ve halkına zulmettiğini belirterek ‘‘Artık Esad’a inanmıyorum’’ açıklamasında bulundu.

20. 21 Eylül’de BM’nin 66. Genel Kurul Genel Görüşmeleri’ne katılmak için gittiği New York’ta Barak Obama ile görüşen Erdoğan, ‘‘Suriye yönetimiyle görüşmelerimizi kesmiş durumdayız. Bu noktaya gelmek istemezdik ama Suriye yönetimi bizi böyle bir karar alma noktasına getirdi. Suriye yönetimine artık güvenimiz kalmamıştır” açıklamasını yaparak ABD ile birlikte Esad’a yaptırımlar konusunda ortak hareket edeceklerini belirtti.

21. 2010 yılında iki ülke arasında 2,5 milyar dolara ulaşmış ticaret hacmi hızla düşerken, Türkiye’ ye sığınan Suriyeli mülteci sayısı da aynı hızla artmaya devam etti ve 2013 yılında toplamda yarım milyonu geçti.

22. Günümüzde 500 bine yakın mülteci Türkiye'deki kamplara sığındı. Bölgedeki mülteci akınları halen sürmektedir.

23. 22 Haziran 2012’de Suriye, Türkiye’nin bir savaş uçağını düşürdüğünü iddia etti, uçaktaki iki pilot öldü. Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ise bu olaydan sonra Suriye'ye karşı olan algılarının değiştiğini ve Esad rejiminin artık Türkiye için bir tehdit haline geldiğini belirtti.

24. Özgür Suriye Ordusu ile Suriye Ordusu arasında devam eden çatışmalar, zaman zaman Türkiye sınırına ulaştı.

25. Türkiye, angajman kurallar çerçevesinde Suriye'ye anında sınırdaki topçu birlikleri ile karşılık verdi.

26. Suriye'den atılan top mermisinin Akçakale'ye düşmesinin ardından olayda 5 kişi öldü ve 10 kişi yaralandı. Bu olay sonrası ilçedeki okullar tatil edildi ve bazı noktalar boşaltılmak zorunda kalındı.

27. Türkiye saldırılar sonucunda "meşru müdafaa" hakkını kullanarak aynı gün içinde Tel Abyaz ilçesine T-155 Fırtına obüsleri ile topçu ateşi başlattı.

28. Türkiye Büyük Millet Meclisi olayın ardından toplanmış ve Suriye'ye müdahale için hükümete askerî tezkere kararı verdi.

29. 3 saat 20 dakika süren görüşmelerin ardından, tezkere 320 oyla kabul edildi. Tezkereye 129 ret oyu çıktı.

30. Türkiye ayrıca NATO'yu acil olarak toplanmaya çağırdı, toplantıda ise Türkiye'ye destek kararı çıktı. Ayrıca ABD ve Birleşmiş Milletler de Türkiye'ye olan desteklerini ifade etmişlerdir.

31. 11 Şubat 2013 tarihinde Özgür Suriye Ordusu kontrolündeki Türkiye-Suriye sınırında bulunan Cilvegözü Sınır Kapısı'nda gerçekleştirilen bombalı araç saldırısında dördü Türk vatandaşı olmak üzere on dört kişi ölmüş, otuz kişi yaralanmıştır. Olay ardından Suriye Hükûmeti yetkilileri bölgenin kontrolünün Özgür Suriye Ordusu'na ait olduğunu işaret ederek saldırıdan muhalifleri sorumlu tuttu.

32. Bu sırada Suriye rejimi de, Türkiye’nin muhalif unsurlara para ve silah yardımı yaptığını yönelik iddialarını yüksek sesle söylemeye başladı.

33. İki ülke arasındaki gerilim hızla artarken 11 Mayıs 2013’de Hatay’ın Reyhanlı ilçesinde bombalı 2 araç patladı. Patlamada 5’i çocuk 52 kişinin hayatını kaybetti, 130 kişi de yaralandı. Bu olay Türkiye tarihindeki en ağır bombalı terör saldırısı olarak kayıtlara geçti.

34. Patlamaya neden olan 18’i tutuklu 2’si Suriye uyruklu 33 sanık hakkında hazırlanan iddianamede de sanıkların Suriye istihbarat örgütü ile ilişkili olduğu savına yer verildi.

35. Gelinen noktada Türkiye, Suriye rejimi ve Suriye halkı ayrımı noktasında derin bir söylem ortaya koymuştur. Bu çerçeve Türk Dış politikası “rejimlerle realist-milletlerle romantik” bir yaklaşım tarzını benimsemiştir. Başbakan Erdoğan’ın “Suriye bizim iç meselemiz” demesinin altında yatan temel saik de budur.